Ukrzyżowanie Jezusa na Golgocie

Najważniejszym symbolem chrześcijaństwa jest krzyż Chrystusa. Długo trwał spór o ilość gwoździ wbitych w Ciało Chrystusa na krzyżu. Wcześniejsza tradycja czterech gwoździ (wczesnochrześcijańska i bizantyńska) nakazywała przedstawianie Chrystusa na krzyżu ze stopami przybitymi oddzielnie, ułożonymi obok siebie, najczęściej wspartymi na podnóżku (suppedaneum). Od XIV wieku stopy Chrystusa Ukrzyżowanego przedstawiano nałożone na siebie, przybite jednym gwoździem. Taki typ przedstawienia rozpowszechniali jezuici.

Piłat kazał umieścić tabliczkę zwaną „titulus”, z wypisaną winą nad głową Chrystusa na krzyżu „I.N.R.I” (lesus Nasarenus Rex Iudeorum).

Literatura mistyczna, działalność zakonów, zwyczaj pielgrzymowania do Ziemi Świętej i rozwój pobożności ludowej rozpowszechniły medytacje nad cierpiącym Jezusem i przyczyniły się do pogłębiania pobożności pasyjnej. Najważniejszym wydarzeniem, które wpłynęło na rozwój pobożności pasyjnej było odnalezienie relikwii Krzyża Świętego w Jerozolimie przez św. Helenę w IV wieku. Relikwie Krzyża przekazywano do kościołów i klasztorów dla uczczenia Męki Pańskiej. Wizerunki cierpiącego Jezusa pogłębiały przeżycia religijne, poruszały duszę wrażliwą na ból i niesprawiedliwą mękę, grozę i tragizm tego wydarzenia.

Chrystus Ukrzyżowany- na Golgocie przedstawiony jest z wymienionymi w Biblii uczestnikami tego tragicznego wydarzenia, Matką Bożą i św. Janem Ewangelistą, którym Zbawiciel przekazał swój testament. Matka Boża przedstawiona z głową uniesioną ku niebu, rozdarta bólem z powodu cierpienia jedynego Syna wywołuje współczucie i przeszywające poczucie winy za grzechy, które odkupił Zbawiciel na krzyżu.

„Kiedy więc Jezus ujrzał Matkę i stojącego obok Niej ucznia, którego miłował, rzekł do Matki: „Niewiasto, oto syn Twój”. Następnie rzekł do ucznia: „Oto Matka Twoja”. I od tej godziny uczeń wziął Ją do siebie”, J 19, 26-27. Maryja stała się w tym miejscu Matką Kościoła.

„Z Marią Magdaleną pod krzyżem w łzach pochylona”. Pod krzyżem klęczy rozpaczająca Maria Magdalena, która jest w tym ujęciu symbolem grzesznej ludzkości, nawróconej i pokutującej.

W dobie po trydenckiej ukształtował się typ narracji dramatycznych kontrastów światła i cienia, dynamiki ruchu, mowy ciała, retorycznych gestów i głębi przeżyć duchowych dramatu śmieci Jezusa. Sztuka baroku odrzuca w tej scenie rozbudowane wątki apokryficzne i zaczerpnięte z legend. W ikonografii Ukrzyżowania pozostał tylko przekaz biblijny, który mówi o wielkiej Ofierze Chrystusa.

Rzeźba polichromowana naturalnej wielkości, pełna ekspresji i przejmującego nastroju grozy, wykonana jest przez Johanna Riedla SJ (1654-1736) w 1704 roku. Artysta umiejętnie i trafnie wykorzystywał mowę ciała oraz gesty retoryczne przedstawionych postaci, emocje zawarte w wyrazie twarzy, a nawet układ szat udrapowanych w kaskadowe fałdy potęgujący dramat wydarzenia. Dramatyczna scena osadzona jest na tle pejzażu w dolnej strefie kompozycji.